Jak powiedzieć współpracownikom o swojej niepełnosprawności?

Stawiaj granice, nie pozwól na krępujące pytania, ani na obrażanie Ciebie.

Niezwykle trudną kwestią jest mówienie o swojej niepełnosprawności. Jako społeczeństwo wciąż jesteśmy pełni stereotypów. Niewielka liczba pracujących osób z niepełnosprawnościami wpływa na to, że nie mając doświadczeń współpracy tego rodzaju, trudniej nam przełamać uprzedzenia. Dla dużej części pracowników współpraca z Tobą może być pierwszą taką sytuacją zawodową, a nawet pierwszą taką sytuacją w życiu. Stąd Twoi współpracownicy mogą najzwyczajniej czuć się w Twojej obecności niezręcznie, mogą nie wiedzieć, jak się zachować. Czy mogą w ogóle pytać o Twoją niepełnosprawność, a może jest to temat tabu? Stąd na pewno przydadzą Ci się niezliczone pokłady cierpliwości i empatii, aby jak najlepiej wytłumaczyć swoim współpracownikom, jak Twoja niepełnosprawność wpływa na Twoją pracę. Bądź jednak uważny i stawiaj granice-niepełnosprawność to tylko jedna z Twoich cech. Nie pozwól, aby przysłoniła inne i abyś był, jako pracownik postrzegany tylko przez pryzmat swojej niepełnosprawności.

Pamiętaj, że to Ty jako pracownik z niepełnosprawnością kształtujesz wyobrażenie o możliwościach pracy takich osób, staraj się wypełniać swoje obowiązki sumiennie, bądź aktywny i zaangażowany.

Pamiętaj, że to Ty kształtujesz język jakim mówią Twoi współpracownicy.

Niezwykle ważne jest także to, jakim językiem się posługujesz — to od Ciebie będą uczyć się Twoi współpracownicy i przełożeni. Mów „osoba z niepełnosprawnością”, a nie „osoba niepełnosprawna” czy „niepełnosprawny”. Jeśli chodzi o konkretne niepełnosprawności, bezpieczniej jest mówić „osoba z …” np. osoba z niepełnosprawnością intelektualną. Jeśli Ty sam masz preferencje, w jaki sposób chcesz, aby mówiono o Twojej niepełnosprawności, wyraź to jasno — poinformuj przełożonego i współpracowników.

Unikaj przestarzałych określeń, takich jak „kaleka”, „inwalida” czy „upośledzony”, a także form definiujących niepełnosprawność w aspekcie medycznym, czy jako chorobę: „cierpiący”, „chory”.

W odniesieniu do wszystkich czynności na stanowisku pracy używaj określenia „wspierać”, a nie „pomagać”. Pamiętaj, że urządzenia i osoby wspierają wykonywanie przez Ciebie obowiązki, a nie pomagają. Określenie „pomoc” kojarzy się bowiem tutaj z niesamodzielnością.

Oczywiście, dużo łatwiej jest wchodzić do zespołu, w którym pracują już osoby z niepełnosprawnościami, a współpracownicy wiedzą, jak się zachować i jak rozmawiać. Nie zawsze jednak będziesz mieć taki komfort. Być może, to Ty będziesz pierwszą osobą, która pozwoli poznać i oswoić innym niepełnosprawność.

Zatrudnienie to proces wieloetapowy. Przyjrzyjmy się, jak na poszczególnych jego etapach możesz mówić o swojej niepełnosprawności.

Rozmowa rekrutacyjna

Rozmowa rekrutacyjna może się wydawać takim etapem zatrudniania, na którym nie warto wspominać o wprowadzeniu w zespół, nie wiesz bowiem, czy zostaniesz zatrudniony, ani czy przyjmiesz oferowaną Ci pracę. Nic bardziej mylnego – to właśnie na etapie rozmowy rekrutacyjnej możesz dowiedzieć się czy w zespole pracują osoby z niepełnosprawnościami. A może będziesz pierwszy? Jaką praktykę ma potencjalny pracodawca we wprowadzaniu osoby w zespół – czy robi to przełożony, czy może funkcjonuje system mentoringu i przydzielona zostanie Tobie osoba, która przez pierwsze kilka tygodni zatrudnienia będzie wspierać Twój proces adaptacji? Jeśli pracodawca ma doświadczenie zatrudniania osób z niepełnosprawnościami, zapytaj jaki jest zwyczaj informowania współpracowników o zatrudnieniu nowej osoby z niepełnosprawnością? Jeśli pracodawca nie ma takich doświadczeń, już na tym etapie, możesz zasugerować jak Ty sobie takie wprowadzenie w zespół wyobrażasz.

Pamiętaj, etap rekrutacji jest niezwykle ważny. To właśnie dzięki niemu podejmujesz decyzję o zatrudnieniu i możesz ocenić otwartość przyszłego pracodawcy na Twoje potrzeby wynikające z niepełnosprawności. Nie bój się poruszać na rozmowie rekrutacyjnej tych wątków.

Wprowadzenie do zespołu — rozmowa z przełożonym

Wejście w zespół ma duże znaczenie w procesie kształtowania poczucia przynależności do miejsca pracy. Integracja dla każdej osoby może oznaczać coś innego, a w przypadku pracownika z niepełnosprawnością może budzić wiele pytań zarówno przełożonych, jak i współpracowników. Dobrą praktyką jest, aby podczas pierwszej rozmowy z Twoim przełożonym ustalić sposób wprowadzenia Ciebie w zespół, a także ustalić podstawową kwestię, jaką jest to, kto i czy informuje współpracowników o niepełnosprawności i wynikających z tego prawach (np. skrócony czas pracy) oraz wynikających z tego potrzebach (np. zmiana ustawienia wysokości drukarki czy przestawienie biurek w pokoju). Pamiętaj, że jeśli uznasz za stosowne, aby to przełożony uprzedził współpracowników o zatrudnieniu osoby z niepełnosprawnością, powiedz mu co powinien przekazać zespołowi.

Bądź cierpliwy, tłumacz, coś co jest dla nas zrozumiałe lepiej akceptujemy.

Dzięki otwartemu komunikowaniu o niepełnosprawności i wynikających z tego potrzeb w miejscu pracy, unikniesz potencjalnych nieporozumień i konfliktów w zespole.

Wprowadzenie do zespołu — rozmowa ze współpracownikami

Mów tylko, to, co uznasz za słuszne lub niezbędne.

Komunikuj o swojej niepełnosprawności przez pryzmat swoich potrzeb i oczekiwań. Mów współpracownikom, w jakich czynnościach mogą Cię wesprzeć, ale wyraźnie stawiaj granice. Tam, gdzie nie potrzebujesz wsparcia, grzecznie odmawiaj.

Jeśli masz problem z mówieniem o swojej niepełnosprawności, możesz ją niejako „zamanifestować” np. osoba niewidoma poruszająca się przy pomocy laski może umieścić ją w widocznym miejscu, obok swojego miejsca pracy, a osoba korzystająca z aparatów słuchowych może w odpowiedni sposób zwrócić na nie uwagę, chociażby przez odpowiednie upięcie włosów — pozwoli to uniknąć niezręcznych sytuacji. Pokazuj swoje umiejętności zawodowe i sposób pracy, często różny od pozostałego zespołu. np. jako osoba z niepełnosprawnością wzroku możesz zapoznać współpracowników z technologiami asystującymi — możesz pokazać osobie zainteresowanej sposób pracy z czytnikiem ekranu w komputerze lub smartfonie.

Co możesz przekazać swoim współpracownikom, aby lepiej mogli zrozumieć zasady współpracy z osobą z niepełnosprawnością? Poniżej kilka ważnych i pomocnych wskazówek dla Twoich współpracowników:

Zanim pomożesz — zapytaj.
Sam fakt bycia osobą z niepełnosprawnością nie oznacza, że dana osoba potrzebuje wsparcia. Jeżeli znajduje się ona w przyjaznym otoczeniu, zwykle sama da sobie świetnie radę. Dorosłe osoby chcą być traktowane jak niezależni ludzie. Wsparcie należy oferować jedynie wówczas, gdy wydaje się, że dana osoba może go potrzebować. Jeżeli tak jest w istocie, zapytaj, zanim zaczniesz jej udzielać.
Bądź taktowny inicjując kontakt fizyczny.
Niektóre osoby z niepełnosprawnościami utrzymują równowagę dzięki swoim rękom, dlatego chwytanie ich za nie – nawet w celu udzielenia pomocy – może tę równowagę zakłócić. Unikaj klepania takiej osoby po głowie, a także dotykania jej wózka, skutera czy laski. Osoby z niepełnosprawnościami uważają je za część ich przestrzeni osobistej.
Pomyśl, zanim coś powiesz.
Zawsze zwracaj się bezpośrednio do osoby z niepełnosprawnością, nie do jej towarzysza, pomocnika lub tłumacza języka migowego. Prowadzenie zwykłej rozmowy z osobą z niepełnosprawnością jest fajne, po prostu zwracaj się do niej jak do każdej innej osoby. Szanuj jej prywatność. Jeżeli będziesz wypytywał ją o jej niepełnosprawność. Może się ona poczuć, jakbyś sprowadzał ją wyłącznie do jej niepełnosprawności, a nie widział w niej człowieka (jednak wiele osób z niepełnosprawnościami nie ma nic przeciwko naturalnej ciekawości dzieci i nie krępują się odpowiadać na zadawane przez nie pytania).
Nie rób żadnych założeń.
Osoby z niepełnosprawnościami same najlepiej wiedzą, co mogą zrobić a czego nie. Nie podejmuj za nie decyzji co do uczestnictwa w żadnej czynności. W zależności od sytuacji wykluczanie osób z niepełnosprawnością z jakiegokolwiek działania na podstawie założeń o ich ograniczeniach może stanowić pogwałcenie ich praw.

Do przygotowania artykułu wykorzystano następujące publikacje:

Autorka: Agata Gawska